تاریخچه کبریت سازی و ورود آن به ایران

برخی از پدیده‌ها و محصولات، الزاما بطور ناگهانی و توسط یک نفر و در یک زمان ابداع نمی‌شوند و  برخی از کشفیات و پدیده‌های جدید، به صورت اتفاقی رخ می‌دهند. کبریت سازی نیز از جمله وسایلی است که به صورت اتفاقی ساخته شده است و در طول زمان توسط افراد مختلف تغییر شکل داده و در نهایت به شکل بی خطر امروزی در آمده است.

ظهور نخستین کبریت

در سال 1827 میلادی، نخستین کبریت شیمیایی توسط فردی به نام جان واکر ساخته شد. واکر در آزمایشگاهش زمانی که ظرفی از مواد شیمیایی را با تکه چوبی هم می‌زد، پس از بیرون کشیدن چوب از ظرف، برای پاک کردن مواد چسبیده به چوب، آن‌را روی میز کشید و مشاهده کرد که چوب آتش گرفت و اولین کبریت در جهان به این صورت ساخته شد.

سه سال بعد در سال ۱۸۳۰ میلادی نیز شارل سوریای فرانسوی، کبریت فسفری را نوآوری کرد که با استفاده از فسفر سفید ساخته می‌شد.

امروزه تقریبا تمامی کبریت‌هایی که در جهان استفاده می‌شوند، با مالش آتش می‌گیرند و  خمیر این کبریت‌ها از کلرات پتاسیم، سولفور آنتیمون و آب صمغ تشکیل می‌شود. کبریتی که امروزه وجود دارد، حدود 180 سال پیش ابداع شد و 20 سال بعد هم وارد ایران شد.

اولین کبریت بی‌خطر

قبل از سال 1900، اغلب کبریت‌ها حاوی فسفر سفید بودند که یک ماده سمی بود و می‌توانست باعث آتش سوزی شود. به همین دلیل این نوع کبریت‌ها جای خود رابه کبریت‌های بی خطر دادند. نخستین کبریت بی خطر در جهان در سال 1845 میلادی توسط یک فرد اتریشی به نام «آنتون وان اشروتر» ابداع شد.

کبریت‌های مختلف، ترکیبات متفاوتی دارند. کبریت‌های بی‌خطر معمولا بیشتر از سایر کبریت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع کبیرت‌ها شامل ماده اکسید کننده بر سر چوب کبریت هستند که در اثر مالش با سطح قوطی کبریت که حاوی فسفر می‌باشد، آتش می‌گیرند.

نخستین کارخانه کبریت سازی

تا قبل از سال 1832، کبریت در نقاط مختلف جهان ساخته می‌شد؛ اما نخستین کارخانه کبریت سازی در سال 1832 میلادی، توسط کامرر در آلمان راه اندازی شد. کشور‌های دیگری از جمله فرانسه، نروژ، انگلیس، مجارستان و اتریش نیز به دلیل وجود برخی از شواهد، خود را مخترع آن می‌دانند.  

البته به همان میزان که فرانسوی‌ها یا نروژی‌ها و دیگر کشور‌ها، ساخت کبریت را برای خود می‌دانند، ایرانیان و چینی‌ها نیز این ادعا را با برخی از استدلال‌ها دارند.

ورود نخستین کبریت به ایران

کبریت چند سال پس از اختراعش به ایران آمد و ابتدا در لوکس‌فروشی‌ها و بعدها در سیگارفروشی‌ها فروخته و عرضه می‌شد. در ابتدا که کبریت به ایران وارد شده بود، کالایی گران قیمت و منحصر به فرد بود که همه مردم به آن دسترسی نداشتند و تنها مختص خانواده‌های اعیان و اشراف بود.    

کبریت‌های سایشی بعد از اختراع در سال 1827 و با گذشت شش سال از آن زمان وارد ایران شد. نخستین کبریت‌های فرنگی با نام تجاری «لوسیفر» در استرآباد گرگان و توسط «سر جیمز فریزر»، گردشگر اسکاتلندی، دیده شده‌اند.  

بسته کبریت رنگی بلند سارموم

کبریت های چوبی رنگی سایز بزرگ
قابل انتخاب در شش رنگ‌: سفید، آبی، یاسی، صورتی، نارنجی، زرد، یاسی

در بسته های 50 تایی، 38 تایی و 20 تایی

و کبریت طوفان

۱۴,۰۰۰تومان الی ۶۰,۰۰۰تومان

افزودن به سبد خرید

مهم‌ترین کبریت‌های وارداتی به ایران، کبریت‌های اتریشی، سوئدی بودند که از مرزهای غربی و ترکیه و یا مرزهای جنوبی و بوشهر وارد کشور شدند و با اسامی «گلوب»، «روپی»، و «کی» خوانده می‌شدند. روی قوطی کبریت‌های سوئدی، که از نوع بی خطر بودند، نقشی از یک کشتی وجود داشت. حدودا تا سال 1284 شمسی، بازار کبریت ایران در انحصار اتریش، سوئد و روسیه بود؛ اما با گذشت زمان کبریت‌های ایتالیایی با نام «چرینی» نیز وارد بازار ایران شدند. ارزش واردات کبریت در ایران تا سال 1292 شمسی، بالغ بر 3.5 میلیون قران برآورد می‌شد که 70 درصد آن سهم روسیه بود.

نخستین کارخانه کبریت سازی در ایران

صنعت کبریت یکی از صنایع قدیمی ایران، دارای قدمتی بیشتر از یک قرن است. نخستین کارخانه کبریت سازی در ایران در سال ۱۲۷۶ شمسی یعنی اواخر سلطنت ناصرالدین شاه و با کمک یک سرمایه گذار روسی در تهران تاسیس شد. یکی از نخستین کبریت سازان ایران نیز «میرزا علی خان امین الدوله» می‌باشد که برای نخستین بار کبریتی معروف به «کبریت تهران» را درست کرد.

شهر تبریز مادر صنعت کبریت سازی

در سال ۱۳۰۴ فقط هشت کارخانه مدرن در ایران فعالیت می‌کردند که  دو کارخانه آن مربوط به صنعت کبریت سازی بودند. با گذشت زمان، ورود کبریت‌های فرنگی و ارزان‌تر باعث ورشکستگی کارخانه‌های ایرانی شد. بعدها و در دوران قاجار کبریتی به نام «الهیه» در تبریز و زنجان ساخته شد که کیفیتی بهتر از کبریت تهران داشت. مهم‌ترین کارخانه‌های کبریت سازی در ایران، کارخانه کبریت توکلی، ممتاز، زنجان و همدان می‌باشند. باید گفت، شهر تبریز مادر این صنعت در ایران می‌باشد؛ چراکه هم اکنون نیز بزرگ‌ترین واحدهای تولید کبریت در این شهر، فعال و در حال تولید هستند.

کبریت بی خطر توکلی

کبریت توکلی یکی از  بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های کبریت ایران و جهان می‌باشد که در سال 1297 توسط حاچ تقی توکلی تاسیس شد. حاج تقی توکلی که در قفقاز با تولید کبریت آشنا شده بود، بعد از امضای عهدنامه ترکمنچای و جدا شدن بخش از خاک ایران، به دلیل علاقه زیاد به ایران، تصمیم گرفت به همراه خانواده خود به ایران مهاجرت کند. وی پس از مهاجرت به تبریز، اولین کارخانه کبریت سازی را راه‌اندازی کرد و به همین دلیل به حاج تقی کبریت ساز توکلی شهرت پیدا کرد. فرزند حاج تقی توکلی یعنی محمدتقی توكلی، در گفت و گوهایش درباره آن سال‌ها و شروع کار پدرش، گفته است:

آن زمان كه پدرم كارخانه کبریت سازی را ایجاد كرد، به علت خروج ایرانیان از منطقه قفقاز، زنان و كودكان زیادی در كاروانسراها و محلات شهر تبریز آواره و گرسنه بودند و پدر تعداد زیادی از آن‌ها را برای كار به كارخانه کبریت سازی آورد.

در آن زمان، کبریت‌های توکلی، دست ساز بودند و هنوز تکنولوژی و ماشین آلات کبریت سازی وارد ایران نشده بود. سال‌های بعد به دلایل متفاوت کبریت توکلی با مشکلات متعددی روبه رو شد و حتی تا سال 1313 شمسی این کارخانه به طور کامل متوقف شد. در سال 1313 حاج تقی توکلی، به منظور جبران عقب افتادگی تصمیم گرفت کارخانه کبریت سازی خود را به روز کند و کار خود را گسترش دهد. او برای خرید ماشین آلات به چند کشور از جمله آلمان سفر کرد و در نهایت ماشین آلات به روزی را از این کشور وارد و زمین جدیدی را که همچنان محل کارخانه کبریت سازی توکلی در تبریز است، خریداری کرد و در سال 1325 کارخانه جدید کبریت سازی توکلی را تاسیس و تلاش بسیاری کرد تا به بزرگ‌ترین تولید کننده کبریت در کشور و حتی خاورمیانه تبدیل شود. او برای این کار به تبلیغات و نوع آوری درتولید انواع کبریت در سایزهای مختلف و طراحی انواع جعبه کبریت‌های متنوع دست زد.

در این تحولات و توسعه کارخانه کبریت سازی توکلی، فرزندان حاج تقی کبریت ساز به خصوص محمدتقی نقش بسیاری داشتند. او پس از گذراندن دوره دبیرستان در کالج آمریکایی‌ها یا همان مدرسه البرز امروز در تهران، برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و پس از 5 سال تحصیل در رشته مهندسی مکانیک، از دانشگاه نبرساکای آمریکا فارغ‌التحصیل شد؛ ولی به دلیل بیماری و مرگ پدرش حاج تقی کبریت ساز توکلی در سال 1337 موفق نشد تا تحصیلاتش را ادامه دهد.او به ایران بازگشت و اقدامات بسیاری برای توسعه کارخانه کبریت سازی انجام داد و بعد از پدر کارخانه را هدایت کرد. او علاوه بر توسعه کبریت سازی و افزایش تولید و صادرات به فکر راه اندازی واحدهای جدیدی هم افتاد که تحولات مهمی را نه تنها در کارخانه توکلی که حتی در صنعت کشور ایجاد و نامش را در صنعت کشور جاودانه کرد.

بسته چوب کبریت رنگی طرح دار

• کبریت های فانتزی بلند
• در بسته های طرح دار
• بسته‌های تک رنگ هستند و به صورت رندم از بین شش رنگ‌: سفید، آبی، یاسی، صورتی، نارنجی، زرد، یاسی انتخاب و ارسال می شوند.
• هر بسته 40 عددی  مثبت منفی 2

۳۰,۰۰۰تومان

ب ه سبد خرید خود اضافه کنید

هم اکنون 7 کارخانه فعال کبریت سازی در کشور وجود دارد که 6 کارخانه آن از جمله کبریت سازی توکلی و رقیب دیرینه اش کبریت سازی ممتاز در تبریز و استان آذربایجان شرقی قرار دارند.

کارخانه کبریت سازی توکلی با تولید سالانه ۱۰میلیارد جعبه کبریت، بزرگ‌ترین تولیدکننده کبریت در جهان است. این کارخانه کبریت‌های متنوعی تولید می‌کند و در سال‌های اخیر، به تولید کبریت‌های رنگی مخصوص تولد، روی آورده است که این کبریت‌ها طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند و این کار باعث رونق هرچه بیشتر این کارخانه شده است.