داستان اختراع و تاریخچه عطر و عطرسازی

تاریخچه عطر و عطرسازی، ریشه در کلمه Perfume از کلمه Fume به معنی دود گرفته شده است، چرا که در دوران باستان انسان‌ها برای به وجود انواع رایحه از سوزاندن مواد معطر استفاده می‌کردند. بنابراین قدیم‌ترین رایحه‌ها از سوزاندن انواع چوب‌های گیاهان معطر به وجود آمدند.

اولین عطر جهان اولین بار در تاریخ مصریان، به عنوان بخشی از مراسم مذهبی استفاده شده بود. دست خط‌های باستانی بر روی سنگ قبرها در مصر باستان و بین النهرین نشان می‌دهد که عطر در این دو ناحیه از تمدن بشری بیش از 5000 سال قدمت دارد. از دوران باستانی تا قرون وسطی عطرها به طور انحصاری به مراسم های مذهبی مانند مومیایی کردن مردگان و غبارروبی آرامگاه‌ها اختصاص داشتند.

در تاریخچه عطر و عطرسازی این یونانی‌ها بودند که اولین عطرهای مایع را برای استفاده بر روی بدن درست کردند. البته این عطرها با عطرهای امروزی بسیار تفاوت داشتند. در واقع این عطرهای مایع، پودرهای خوشبویی بودند که با روغن ترکیب شده و در آن از الکل استفاده نمی‌شد.  آن‌ها با له کردن گیاهان معطر، صمغ‌ها و دیگر گیاهان، و با مخلوط کردن آن‌ها با انواع روغن‌ها، روشی تازه‌ای برای درست کردن عطرها پیدا کردند تا بتوانند به صورت روزانه از آن‌ها استفاده کنند.

اما عطر ها چگونه به شکل امروزی و متداول در میان مردم در آمدند؟

تاریخ پیشرفت بشر با اختراعات تصادفی و اکتشافات اتفاقی زیادی همراه بوده است. بسیاری از محققان و دانشمندان به لطف یک خطا یا تلاش ناموفق که به نتیجه مثبتی رسیدند و قهرمان اکتشافات تاریخ شده‌اند. در میان این‌همه اختراع تاریخچه استفاده از عطر و عطرسازی شاید اهمیت ویژه‌ای داشته باشید چرا که بسیار پرطرفدار و خاص و البته در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است.

همواره در تاریخ مخترعانی بوده‌اند که اهمیت آنچه را که خلق کرده‌اند را به خوبی درک نکردند. یکی از این موارد کوکاکولا است که در 8 می 1886 توسط دکتر جان استیت پمبرتون، داروساز واقع در آتلانتا، جورجیا اختراع شد. در ابتدا، این محصول فقط به عنوان یک شربت خوب محسوب می‌شد و به عنوان یک نوشیدنی، هر لیوان پنج سنت به فروش می‌رفت. دکتر پمبرتون هرگز به طور کامل از پتانسیل نوشیدنی مورد نظر خود استفاده نکرد. او به تدریج سهام مالکیت شرکت را به شرکای مختلف داد و اندکی قبل از مرگش در سال 1888، دستور تهیه کوکاکولا را به آسا جی کندلر، تاجر ماهری که به ارزش کامل آن پی برد، فروخت.

با این حال، بسیاری از مثال‌ها به ما نشان می‌دهند که سرسختی، قاطعیت، نبوغ و خوش‌شانسی، نشانه‌های چندین داستان موفقیت هستند.

حرکت مخترع عطر برای تعقیب رویاهایش

در نیمه دوم قرن نوزدهم، رویایی تمام شبه جزیره را از شمال به جنوب طی کرده بود. دورتر، آن سوی اقیانوس، از آنجایی که برای عبور از دریا باید سوار کشتی شد و امواج به بلندی کوه‌ها بود، قاره‌ای بود که از همه افراد استقبال می‌کرد، به آن‌ها غذا و شغل می‌داد؛ آمریکا، تبدیل به سرزمینی رویایی برای بسیاری از افراد شده بود.

آشیل برتلی، یک داروساز که به تازگی فارغ التحصیل شده بود، در مورد جنبه‌های خارق‌العاده دنیای جدید خیال پردازی می‌کرد، در ماه آوریل 1885 میلادی، بندر جنوا را با کشتی بخار مملو از مهاجران ترک کرد. هنگامی که او ساکن بندر نیویورک شد، روزها گذشت، سپس هفته‌ها و ماه‌ها؛ اما آشیل برتلی داروساز، هنوز ثروتی به دست نیاورده بود.

آشیل برتلی جوان که سرمایه کوچکرا دیگر از دست داده بود، تصمیم گرفت به خانه بازگردد. او که روی تختخواب نشسته بود، تک تک چیزهایی را که یادآور این تجربیات تلخ بود، از کوله پشتی‌اش برمی‌داشت. در میان آن‌ها، کیسه‌ای وجود داشت که داخل آن پودر مخصوص تسکین کمردرد قرار گرفته بود که در آن ماه‌های قبل به دلیل رطوبت اتاق سبب تشدید کمر درد او شده بود و آن زمان از این پودر استفاده می‌کرد.

دکتر برتلی با دردهای سخت و طاقت فرسایی که نفسش را بند می‌آورد، در حالت دراز کشیده بود که همسایه‌اش آن پودر را روی کمرش پاشیده بود و در غروب آفتاب توانسته بود از تخت خود بلند شود و با خیال راحت در اتاق قدم بزند. مرد آسیایی مواد تشکیل دهنده‌ی داروی مسکن را نیز برای دکتر برتلی فهرست کرده بود که در میان آن مواد، فلفل چیلی خاصی که در سرزمینی که در آنجا به دنیا آمده بود، وجود داشت.         
پس از یک سفر سه ماهه، و فراموشی خیلی اتفاقات یک آگهی که جدید توجه آشیل را به خود جلب کرد: Bayerscor یک مرهم خود چسبنده تولید کرده بود که بانداژها را غیر ضروری می‌کرد. اگر بریدگی کوچکی، به دلیل بی احتیاطی در بدن ایجاد شود، خونریزی زخم را می‌توان به راحتی با یک چسب کوچک و بدون نیاز به بانداژ، مهار کرد.

با توجه به این اختراع، راه حلی که آشیل برتلی در ذهن داشت، این بود که یک مرهم چسبنده آغشته به همان پودر معجزه آسایی که کمر و سیاتیک را التیام می‌بخشید، برای قرار دادن روی قسمت دردناک، تولید کند.

این ترکیب در حالی عمل می‌کرد که بیمار، آزادانه حین حرکت و راه رفتن، می‌توانست به کارهای روزمره خود برسد. موفقیت چشمگیری به نظر می‌رسید که آۀشیل می‌توانست از طریق آن هزارن مبتلا را درمان کند.

راه اندازی این شرکت، خیره کننده بود اما آشیل برتلی در اولین موفقیت خود متوقف نشد. در اواخر قرن نوزدهم، شرکت برتر برتلی شعبه‌هایی را در رم، تورین، جنوا، ناپل و پالرمو نیز افتتاح کردند و در نظر داشت در زمینه دنیایی ماده نه چندان جدیدی که اما به تازگی در بین تنها افرادی خاص مورد استفاده قرار می‌گرفت نواوری به وجود آورد و این مسیر باعث تغییر در تاریخچه عطر و عطرسازی شد.

در دنیای عطرها

این یک گام کوچک از داروسازی تا عطر سازی بود، و برای گسترش شرکت و شروع کسب و کار جدید، آشیل برتلی از برادرش ویتوریو که فرد مناسبی برای پیگیری چنین ابتکار جدیدی بود، کمک گرفت.

ویتوریو برتلی روحیه ماجراجویانه برادرش را نداشت؛ اما در عوض او ناظر دقیق جامعه معاصر میلان بود که در زمینه لوازم آرایشی، قانون را در سراسر کشور وضع می‌کرد.

ویتوریو نیز یک مسافر بود، اما به عنوان مقصد، برنامه‌های سفر او مکان‌هایی را برای اقامت‌های دلپذیر ترجیح می‌داد. او در یکی از سفرهایش به پاریس، شخصاً توانسته بود بفهمد که یک عطر چقدر می‌تواند جذاب باشد.

این تفکر ویتوریو بود در حالی که او از قبل استراتژی‌های نوآورانه‌ای را برای خانه عطر جدید برتلی که به تازگی راه اندازی شده بود، ارائه می‌داد.

میلان، حتی بیشتر از رم یا پارما، در آن زمان پایتخت عطر بود. خانه‌های عطر سازی کوچک یا بزرگی که در شهر و حومه آن فعالیت می‌کردند بی‌شمار بودند. برخی از آن‌ها، مانند میگون، با سابقه‌ای صد ساله، اکنون  نیز در بافت شهری با مشتریان اشرافی و ثروتمند زیادی ریشه دارند، برخی دیگر خود را وقف ایجاد عطر برای خانم‌های طبقه متوسط کردند.

ویتوریو برتلی تصمیم گرفت تولید را با عطری عالی و مناسب برای بانوانی که خود را برای ورود به قرن جدید آماده می‌کردند، آغاز کند. او به دنبال الهام‌بخشی برای خلق عطری نوآورانه بود که علاوه بر تکان دادن تمام ایتالیایی‌ها برای استفاده از رایحه منحصر به فرد برای از بین بردن بوهای بد، به عنوان عنصر ضروری برای جذابیت بیشتر و نشان دهنده سلیقه در نظر گرفته شود.

نقش سینما در تاریخچه عطر و عطرسازی

در آن سال‌ها اختراع جدیدی باعث ایجاد شور و حال در کلوپ‌های شبانه، سالن‌های موسیقی و تئاتر و انواع مختلفی از نمایش‌ها شده بود. به زودی، با درک امکانات عظیم اختراع جدید، برخی از پیشگامان هنر سینماتوگرافی مدرن شروع به ساخت فیلم‌های کوتاه برای نمایش در سالن‌هایی کردند که به طور فزاینده‌ای سازماندهی می‌شدند.

ویتوریو برتلی نیز یک تماشاگر پرشور بود. او با علاقه تمام وقایع قهرمانان داستان را دنبال می‌کرد و هر چه بیشتر شاهد آغوش‌های دراماتیک پراز شور و اشتیاق بود، بیشتر متوجه می‌شد که نه روی پرده سینما بلکه در داخل سالن سینما یک چیزی کم است.

برتلی فکر می‌کرد که تماشاگر، برای این‌که بیشتر درگیر فیلم شود، باید به طور فیزیکی اسانس معطری را که از چهره‌های دلفریب قهرمانان سرچشمه می‌گیرد، استشمام کند. این امر ترکیبی ایده آل بین حواس بینایی و بویایی ایجاد می‌کند تا تخیل تماشاگر را بیشتر تحریک کند.

ایده‌ای بی پروا، جسورانه و پیشرفته که می‌توانست زمینه آزمایش بازار عطر جدیدی را فراهم کند. بنابراین زمان آن رسیده بود که پروژه‌ای را که مدتی در ذهن داشت، عملی کند. تولید عطر برای مخاطبان مدرن و درگیر سینما: گرند پرفیوم.

هرچند، افکار نوآورانه ویتوریو فقط به نوع رایحه محدود نمی‌شد. او به روشی کاملاً اصلاح طلبانه تصور می‌کرد که اکسیر باید در یک بطری شیشه‌ای محصور شود تا در نگاه اول به چیزی که در آن وجود دارد اعتبار ببخشد.

 اهمیت یک ظرف ارزشمند

در آن سال‌ها، مرسوم بود که خانه‌های مختلف عطر، بطری‌های استانداردی را از کارخانه‌های شیشه‌سازی تهیه می‌کردند؛ زیرا عطرسازان بیشتر به محصول توجه می‌کردند تا ظرف آن؛ بدون توجه به اینکه آیا همان بطری توسط یک رقیب خریداری شده است یا خیر آن‌ها را تهیه می‌کردند و بعد توسط یک برچسب نام خانه عطر و خود محصول را مشخص می‌کردند.

با این حال، این چیزی نبود که ویتوریو برتلی می‌خواست. از نظر او، بطری گراند پرفیوم باید متفاوت بود. در نتیجه او نقش‌هایی را طراحی کرد که بطری کریستال عطر را با نقش‌های ظریف کلاسیک تزئین می‌کردند. دو مجسمه کوچک الهام گرفته شده از زیبایی شناسی D’Annunzio که نشان دهنده ققنوس (پرنده‌ای که از خاکستر خود برمی‌خیزد و نمادی از وفاداری ابدی است ) بودند نیز کنار و پشت بطری را تزئین می‌کردند و همچنین در جلوی آن یک نشان استادانه‌ی مدل‌سازی شده از فلز نیز وجود داشت که برای اطمینان از ماندگاری طولانی آن، طراحی شده بود و نام عطر و خانه عطر را نمایش می‌داد. دو نوار ظریف نیز در بالا و پایین بطری وجود داشت که تصاویر را به هم متصل می‌کرد و طرح اصلی را یکنواخت می‌کرد. یک بطری ایده آل برای یک هدیه مجلل.

تاییدیه های افراد مشهور موفق

ویتوریو برتلی با عطر بی‌نظیر خود نزد بازیگران مراجعه کرد و سپس به طور منظم از استودیوهای فیلم دیدن کرد که نه تنها در میلان، بلکه تقریبا در همه جا مثلا در منطقه بوویسا و حتی در رم و ناپل روز به روز بیشتر شده و پیشرفت می‌کردند.

ستاره‌هایی از جمله واندا موریس، لورتا بارا، لیانا کادمینا، ناتاشیا کولوکووا و نرا استفن که در آن سال‌ها در اوج سینما می‌درخشیدند و رویاهای تماشاگران بیشماری را بر می‌انگیختند، مجذوب اخلاق ویتوریو شدند و توسط او متقاعد شدند که عطرهای فرانسوی بسیار شیک Piver، Pinaud و Violet را کنار بگذارند و از Grand Parfum استفاده کنند.

بنابراین ویتوریو برتلی این فرصت را داشت که با برجسته کردن این نوشته روی پوسترهای فیلم، توجه بینندگان را به خود جلب کند که پوست بانوی نقش اول فیلم، بوی Grand Parfum برتلی را می‌دهد.

سپس ویتوریو افراد زیادی را استخدام کرد که در سالن‌های سینمای شهرهایی که فیلم‌ها در آن‌ها پخش می‌شدند، اسانس جادویی را در پرشورترین صحنه‌های فیلم، پخش کنند.

این اثر به حدی تکان دهنده بود که باعث شد این عطر به سرعت به فروش برسد و در نتیجه باعث موفقیت گراند پرفیوم و خانه عطر برتلی که آن‌را تولید کرده بود، شود.

تاریخچه عطر و عطرسازی در ایران

تولید و کار با عطر، یک حرفه قدیمی و بهتر بگوییم باستانی است که نیاز به طبع لطیف هنری، مهارت و دانش خاصی دارد. مصری‌ها، یونانی‌ها و رومی‌ها همگی با روش‌های تولید عطر آشنا بودند اما در هر حال تقطیر سیستماتیک عطرها در قرون وسطی به وسیله دانشمندان ایرانی صورت گرفت.

تاریخچه عطر و عطرسازی در ایران مربوط به اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد است که اولین عطر ایرانی در محوطه باستانی سیلک، تُنگ‌هایی کوچک از جنس مرمر کشف شدند که مخصوص نگهداری عطر بودند. ابن سینا پزشک و دانشمند بزرگ ایرانی مبتکر روش تقطیر بود، وی روش عصاره گیری از گل‌ها با استفاده از تقطیر را که امروزه به طور معمول در جهان مورد استفاده است را برای اولین بار مورد استفاده قرار داد. اولین تجربه عطرسازی ابن سینا استفاده از گل رز بوده است.

روش‌های تقطیر در کشورهای شرقی به طور قابل توجهی صنعت عطرسازی و الخصوص علم شیمی در جهان غرب را تحت تأثیر قرار داده است. زکریای رازی دانشمند بزرگ ایرانی نیز با کشف الکل، نقش بسیار مهمی در توسعه صنعت عطر بر عهده داشته است.

در حدود ۲۵۰۰ سال پیش  ایرانیان باستان از عطر و مواد خوشبو کننده به صورت زینتی و تجملاتی استفاده می کردند.  ایرانی‌ها روزانه بدنشان را با مواد معطر را شستشو می‌دادند و همچنین در نوشیدنی‌های خود از عناصر خوشبو استفاده می‌کردند.

در حالی که بوهایی که امروزه ما دوست داریم به مقدار کمی تغییر کرده‌اند اما روش‌های پیدا کردن عناصر این عطرها تغییرات بسیار زیادی داشته‌اند. برای مثال در تاریخچه عطر و ادکلن عنبر سائل که به خاطر بوی شیرین و تازه و دریایی‌اش معروف است در غده های وال‌ها پیدا می‌شد یا عنصری در آهو های کوهی وجود دارد که به خاطر بوی خوب این نوع از آهو ها را به دلیل شکار فراوان با خطر نابودی نسل مواجه کرده بود.

امروزه شرکت‌های عطرسازی از مخلوط عناصر مصنوعی برای تقلید کردن بوی این عناصر استفاده می‌کنند. این دانش و همچنین درست کردن عطرها توسط شرکت ها و برندها در اواخر قرن 19 تبدیل به تولید صنعتی به شکل امروزی شد.

امروز علاوه بر عطر بسیاری از اسانس‌ها و خوشبوکننده‌های مختلف نه تنها به منظور مصارف شخصی بلکه برای تغییر رایحه فضاهای مختلف به وجود آمده‌اند.

اسانس، در رایحه های مختلف

اسانس شمع
با رایحه های مختلف
مخصوص استفاده در اسانسوزهای مختلف

۲۹,۰۰۰تومان ۲۲,۰۰۰تومان

افزودن به سبد خرید